शब्दपरिचयः-II अभ्यासः
-
(क) उच्चारणं कुरुत।
| छात्रा | लता | प्रयोगशाला | लेखिका |
| शिक्षिका | पेटिका | माला | सेविका |
| नौका | छुरिका | कलिका | गायिका |
(ख) चित्राणि दृष्ट्वा पदानि उच्चारयत।
- सूचिका
- पिपीलिका
- कुञ्चिका
- द्विचक्रिका
- उत्पीठिका
- मक्षिका
- अग्निपेटिका
- मापिका
- वीणा
2- (क) वर्णसंयोजनं कृत्वा पदं कोष्ठके लिखत-
यथा- क् + उ + र् + उ + त् + अः = कुरूतः
उ + द् + य् + आ + न् + ए =
उत्तरम्- उ + द् + य् + आ + न् + ए = उद्याने
स् + थ् + आ + ल् + इ + क् + आ =
उत्तरम्- स् + थ् + आ + ल् + इ + क् + आ = स्थालिका
घ् + अ + ट् + इ + क् + आ =
उत्तरम्- घ् + अ + ट् + इ + क् + आ = घटिका
स् + त् + र् + ई + ल् + इ + ङ् + ग् + अः =
उत्तरम्- स् + त् + र् + ई + ल् + इ + ङ् + ग् + अः =स्त्रीलिङ्गः
म् + आ + प् + इ + क् + आ =
उत्तरम्- म् + आ + प् + इ + क् + आ = मापिका
(ख) पदानां वर्णविच्छेदं प्रदर्शयत-
यथा- कोकिले = क्+ओ+क्+इ+ल+ए
चटके=…………………………..
उत्तरम्- च्+अ+ट्+अ+क्+ए
धाविकाः=…………………………..
उत्तरम्- ध्+आ+व्+इ+क्+आः
कुञ्चिका =…………………………..
उत्तरम्- क्+उ+ञ्+च्+इ+क्+आ
खट्वा =…………………………..
उत्तरम्- ख्+अ+ट्+व्+आ
छुरिका=…………………………..
उत्तरम्- छ्+उ+र+इ+क्+आ
3- चित्रं दृष्ट्वा संस्कृतपदं लिखत-
1 उत्पीठिका
2 पेटिका
3 नौका
4 चटका
5 महिला
6 मापिका
4- वचनानुसारं रिक्तस्थानानि पूरयत-
| एकवचनम् | द्विवचनम् | बहुवचनम् |
| लता | लते | लताः |
| गीता | ……………. | ……………. |
| ……………. | पेटिके | ……………. |
| ……………. | ……………. | खट्वाः |
| सा | ……………. | ……………. |
| ……………. | रोटिके | ……………. |
उत्तरम्-
| एकवचनम् | द्विवचनम् | बहुवचनम् |
| लता | लते | लताः |
| गीता | गीते | गीताः |
| पेटिका | पेटिके | पेटिकाः |
| खट्वा | खट्वे | खट्वाः |
| सा | ते | ताः |
| रोटिका | रोटिके | रोटिकाः |
5- कोष्ठकात् उचितं शब्दं चित्वा वाक्यं पूरयत-
यथा- बालिका पठति। (बालिका/बालिकाः)
(क)…………….. चरतः। (अजाः/अजे)
उत्तरम्- अजे चरतः।
(ख)…………….. सन्ति। (द्विचक्रिके/द्विचक्रिकाः)
उत्तरम्- द्विचक्रिकाःसन्ति।
(ग) …….. चलति। (नौके/नौका)
उत्तरम्- नौका चलति।
(घ)…………….. अस्ति। (सूचिके/सूचिका)
उत्तरम्- सूचिका अस्ति।
(ङ) …………….. उत्पतन्ति। (मक्षिकाः/मक्षिके)
उत्तरम्- मक्षिकाः उत्पतन्ति।
6- सा, ते, ताः इत्येतेभ्यः उचितं सर्वनामपदं चित्वा रिक्तस्थानानि पूरयत-
यथा- लता अस्ति। – सा अस्ति।
(क) महिलाः धावन्ति। -…….ताः…… धावन्ति।
(ख) सुधा वदति। – ..सा……. वदति।
(ग) जवनिके दोलतः। – ……ते……. दोलतः।
(घ) पिपीलिकाः चलन्ति। – ………ताः…. चलन्ति।
(ङ) चटके कूजतः। – .ते………… कूजतः।
7- मञ्जूषातः कर्तृपदं चित्वा रिक्तस्थानानि पूरयत-
| लेखिका | बालकः | सिंहाः | त्रिचक्रिका | पुष्पमालाः |
(क) …………. सन्ति।
उत्तरम्- पुष्पमालाः सन्ति।
(ख) …………. पश्यति।
उत्तरम्- बालकः पश्यति।
(ग) …………. लिखति।
उत्तरम्- लेखिका लिखति।
(घ) …………. गर्जन्ति।
उत्तरम्- सिंहाः गर्जन्ति।
(ङ) …………. चलति।
उत्तरम्- त्रिचक्रिका चलति।
8- मञ्जूषातः कर्तृपदानुसारं क्रियापदं चित्वा रिक्तस्थानानि पूरयत-
| गायतः | नृत्यति | लिखन्ति | पश्यन्ति | विहरतः |
(क) सौम्या ………………..।
उत्तरम्- सौम्या नृत्यति।
(ख) चटके ……………..।
उत्तरम्- चटके विहरतः।
(ग) बालिके ………….।
उत्तरम्- बालिके गायतः।
(घ) छात्राः ……………..।
उत्तरम्- छात्राः लिखन्ति।
(ङ) जनाः ………………।
उत्तरम्- जनाः पश्यन्ति।
